Tων ταρσαναδων λεξιλόγιο & ορολογία (μέρος 1ο)

της Στέφης Αρέλη

Οι ταρσανάδες οι αυτοσχέδιοι και τα μικρα καρνάγια είναι από τη φύση τους χώροι μαγικοί, με δικά τους καταδικά τους χρωματα, με εικόνες μονοδικές , με τις μυρωδίες της μπογιάς και του ξύλου αναμεμειγμένες . Μερός της μαγείας έγκειται και στην ειδίκη ορολογία, στις λέξεις που εκεί μόνο ακούγονται ,αναπαράγονται απο γενία σε γενία και χρησιμοποιούνται από λίγους. Εν μέσω καρφωμάτων, πλανιαρίσματος και λοιπών εργασιών με ένα μολύβι πρόχειρα καταγράφω ακούσματα και ιδιωματισμους μοναδικους. Οταν απολειπεται το χαρτί η σημειώσεις σε ξύλα και γυαλόχαρτα κρατιούνται , οταν δε η κουβέντα είναι σοβαρή δεν χωρά διακόπη για απορίες και άγνωστες λέξεις, οι διευκρινήσεις δίνονται μονο όταν οι τόνοι χαλαρώνουν καθώς καποιες λέξεις είναι πρωτοακούσματα και terra ignotina...

Επιχειρώντας λοιπόν μια πρώτη πρόχειρη καταγραφή - οχι κατ' ανάγκη μόνο όρων ναυπήγησης αλλά εν γένει θαλασσινών-, έχουμε σε σειρά αλφαβητική ( κατά τακτά διαστήματα το ιδίοτυπο αυτό "λεξικό" θα εμπλουτίζετε):

• Α:

Ακράπι-το μεγάλο μονοκόμματο ξύλο που εφάπτεται της καρίνας
Ασος- το λουκι που υπάρχει αναμεσα σε καρίνα και μαδέρι
Αραλίκι-η απόσταση των εδρων ανάμεσα σε νομεις
Αντιρίδα- βοηθητικό ξύλο στήριγμα
Αρμενιστής-το μέρος του σκαριου πάνω απο το τακάδο
Απόγωνος-απάγκιος
Αθούρα-ομίχλη
Ακαθός- κομμάτι ξύλου γωνιακό - ιδ. Λευκάδας

• β:

βαριά- μεγάλο και βαρύ τετράγωνο σφυρί που κατα κόρον χρησιμοποιουν οι καραβομαραγκοί

• γ:

Γιαβέτα- τζαβέτα , βίδα
Γυαλί κουτούκι- ξύλο που τοποθετειται όπου δεν μπορεί να μπει τακάδο
Γυριστό- ξύλο συνήθως της πλώρης ή και της πρυμης - αναλογα με το σκαρί- με έντονη κλίση. συνηθως αναζητήται ξύλο με φυσική κούρμπα.
Γαλέτο- τοπικος ιδιωματισμός για το παξιμάδι της τζαβέτας
Γαλβάνισμα - γάνωμα της σιδερένιας πρόκας ωστε να μην σκουρίαζει

• δ:

Δρύς- ξύλο ασπρο αλλά σκληρο που το προτιμουν οι καραβομαραγκοι. το τακάδο θα ειναι από δρύ
διπλοπέτσωμα- ειδος μαδερώματος που συνηθως απαντίεται στην αγγλία. τα μαδέρια είναι λεπτοτερα απο ότι στο παραδοσιακό πέτσωμα
διπλομάδερο-ειδος μαδερώματος που συνηθως απαντίεται στην αγγλία. τα μαδέρια είναι λεπτοτερα απο ότι στο παραδοσιακό πέτσωμα

• ε:

Εδρα- η βάση που σκάβεται στο ακράπι προκειμενου να τοποθετηθουν τα στραβά Ευκάλυπτος- ξύλο κόκκινο σκληρο, ιδανικό για στραβόξυλα.δύσκολα το πίανει το σαρακί αλλά σκίζει ευκολα και για το λόγο αυτό δεν τοποθετηται στο σκάφος σε μέρη εξωτερικά ή όπου χτυπά ο ήλιος.καποιοι υποστηρίζουν πως ο ποταμίσιος ο νεροπιωμένος κανει και για έξω για κουπαστες...

• ζ:

ζωνάρι- το ξύλο εκείνο που "ζωνει" το σκαρί. μπορεί να ειναι πρόσθετο εξωτερικά πανω στο μαδέρι το καλουμενο και ψευτοζώναρο ή μπορει να είναι και η απόληξη που τακάδου. Σε κάθε περίπτωση εξέχει των μαδεριων. Οι μερακλήδες μπορεί και να το χρωματίζουν η να το βερνικώσουν ξέχωρα και σε άλλη αποχρωση απο το υπόλοιπο σκαρί
ζουμπας- εργαλειο για να μπουν οι προκίες πιο βαθια στο μαδέρι
ζουμπαρισμα- η διαδικασία οπου με ζουμπα και βαρία η πρόκα εισχωρει πιο βαθια στο ξύλο ωστε να μπορεσει στην προκία να μπεί στόκος και να μην τρεχει με τα χρόνια σκουρία

• η:

• θ:

• ι:

ιρόκο-αφρικάνικο ξύλο υψηλης αντοχής , με πυκνά νερα , αλλά άροζο και με χαρακτηριστικό κιτρινό χρυσο χρωμα που με τον καιρό σκουραίνει. Κανει για πετωμα , καταστρωμα κλ.π. ειναι όμως ξύλο ζωντανο για αυτό πρεπει οπωσδήποτε να ειναι φουρνισμενο

• κ:

καρίνα- το πρωτο ξύλο του σκαριού
καδίνα (καδένα)- το καμάρι , ξύλο μονοκόματο με ελαφρία κλίση που ενωνει τα αντιριστά στραβόξυλα των νομεων στο ύψος του καταστρώματος και κάτω ακριβως απο το τακάδο
κοράκι- το ορθο ποδόσταμο της πλωρης, ξύλο που εφάπτεται με μάτιση της καρίνας
κόμπος- το σημείο εκείνο της γάστρας που αλλάζει η κλίση του σκαρίου. ο κόμπος πρέπει να είναι στα ύφαλα, λίγο κάτω από την ίσαλο γραμμή. το σημειο του κόμπου είανι βσικό και καθορίζει την πλευσιμοτητα και την συμπεριφορά του σκαφους στην θαλασσα. Κομπος που είναι πολύ χαμηλά κόβει ταχύτητα και αλλάζει την ευσταθεία. Αν ο κόμπος βγεί στα έξαλα απαιτήται σαβούρα.
κούρμπα- η κλίση που έχει ένα ξύλο, η γωνία που πρεέπι να σχηματίζει
καμάρι- η καδίνα -ξύλο μονοκόματο με ελαφρια κούρμπα που ενωνει τα αντιριστά στραβόξυλα των νομεων στο ύψος του καταστρώματος και κάτω ακριβως απο το τακάδο.
καδινοπνίχτης- το μακρύ ξύλο που ενώνει τα καμάρια μεταξύ τους και συμβάλει στο περαιτερο δέσιμο του σκάφους
καβαλάρης- το δευτερο μαδέρι
κόντρα-καβαλαρης- το τρίτο μαδέρι
κουφούσι-
κάσαρo- το πάνω μέρος της πρυμης
καπούνι- υπερύψωμα ( forecastle)
κούρεμα- η διαδικασία κατα την οποια το πανω μέρος των στραβόξυλων αποκτα ομοιμορφό ύψος στην γραμμή της κάτω κουπαστής περίπου
καπάκι- ξύλο που μπαίνει σαν "κούμπωμα" , πρόσωπο για να κλείσει τα κενά
καταφραγή- η σειρά που ακολουθείται στο μεδέρωμα. Το σκαλωτό μάτισμα που προτειμουν καποιοι καραβομαραγκοί να κανουν ,αντί να τοποθετήσουν μαδερι σφηνας.
καλαφατισμα- η διαδικασία στεγανοποιησης, προαπαιτούμενα , καλαφατικό, στουπί και ματσόλα
κούτσα-η γωνία ανάμεσα στους νομεις
καναβέτα-ξύλινο κουτί , μπαούλο
κολτέλο ή κουλτελο ή σπαθί- το δυνατο μέρος του ξύλου που δουλεέυει και αποροφά τις ενάτνιες δυναμεις. η εκφραση "στο σπαθί κρατά το ξύλο"